Wzmocnienie prawa do obrony w k.p.s.w.

W dniu 18 czerwca 2015 roku opublikowano ustawę z dnia 15 maja 2015 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U., poz. 841).

Nowelizacja kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia znosi dotychczasowe ograniczenia w zakresie prawa do obrony. Zgodnie ze zmianami art. 4 oraz art. 38 k.p.s.w., rozszerza się zakres podmiotowy w przedmiocie prawa do obrony: z osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia – na osobę, wobec której zgromadzony materiał dowodowy obliguje organy procesowe do podjęcia czynności wyjaśniających, zmierzających do postawienia jej w stan oskarżenia. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia zmienia się w wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 czerwca 2014 roku, sygn. akt K 19/11, który stwierdził niekonstytucyjność art. 4 i art. 38 § 1 k.p.s.w. w ich brzmieniu sprzed nowelizacji.

Naruszenie gwarancji wynikających z art. 42 ust 2 konstytucji, zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, jest szczególnie widoczne w sytuacjach, gdy osoba podejrzana o popełnienie wykroczenia nie jest w stanie w sposób skuteczny samodzielnie bronić swoich interesów ze względu na stan zdrowia (np. osoby nieme, niesłyszące, niepoczytalne) lub inne istotne okoliczności osobiste bądź prawne (np. wiek, status ubezwłasnowolnionego). Trybunał uznał także, iż pomoc obrońcy może okazać się również niezbędna podejrzanym, którzy ze względu na brak wystarczającej wiedzy prawniczej i brak doświadczenia procesowego, w ramach swej obrony nie mogą skutecznie skorzystać z przyznanych im przez ustawodawcę uprawnień procesowych (np. z prawa zgłaszania wniosków dowodowych).

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, w świetle wartości leżących u podstaw prawa do obrony (w tym prawa do obrony przed fałszywym czy niesłusznym oskarżeniem), należy uznać, że całkowity brak możliwości dostępu do materiałów dowodowych zgromadzonych w trakcie czynności wyjaśniających nadmiernie ogranicza podejrzanym prawo dostępu do akt. W obowiązującym w k.p.w. modelu postępowania wykroczeniowego ustawodawca nie przewidział bowiem takiego prawa ani przed zakończeniem tych czynności ani też przed wniesieniem wniosku o ukaranie. Na odmowę udostępnienia akt przysługuje zażalenie do sądu.

Zmiany k.p.s.w. obowiązują od 1 sierpnia 2015 roku.