Ważne zmiany w prawie spadkowym

W Dzienniku Ustaw opublikowana została ustawa z 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw. Nowela wejdzie w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia (Dz.U. 2015 poz. 539).

Zmieniona została obowiązująca od początku zasada dotycząca przyjęcia spadku w razie milczenia spadkobierców. Ustawodawca wyeliminował bowiem z prawa spadkowego fikcję prawną prostego przyjęcia spadku, jeśli w wyznaczonym tj. 6 miesięcznym terminie nie zostanie złożone oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Tego rodzaju dziedziczenie wiązało się z nieograniczoną odpowiedzialnością za długi spadkowe. Nowelizacja przewiduje, że podstawowym sposobem dziedziczenia – w razie gdy nie zostanie przez spadkobiercę złożone oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku – będzie przyjęcie spadku z tzw. dobrodziejstwem inwentarza. W takim przypadku odpowiedzialność spadkobiercy za długi spadkowe zostanie ograniczona jedynie do wartości stanu czynnego spadku. Obecnie ustawodawca przewiduje dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza, jeśli spadkobierca nie złoży stosownego oświadczenia tylko w przypadku pewnych kategorii osób (w szczególności małoletnich, ubezwłasnowolnionych oraz osób prawnych). Ustawa modyfikuje również przepisy dotyczące zabezpieczenia spadku, wprowadza między innymi możliwość skorzystania z prywatnego spisu inwentarza (odnotować należy, iż ta propozycja spotkała się z krytyką środowiska notariuszy i komorników).

Ustawodawca postanowił wprowadzić także alternatywną wobec spisu instytucję – prywatny wykaz inwentarza dodany w art. 1031[1]–1031[4] k.c. Wykaz inwentarza będzie mógł zostać przygotowany zarówno przez spadkobiercę, jak i zapisobiercę windykacyjnego oraz wykonawcę testamentu. Ma on być fakultatywny, a jego wzór zostanie określony w rozporządzeniu. Problem może się jednak pojawić w sytuacji, w której wierzyciele spadku uznają, że prywatny wykaz nie wystarczy, i chcą stworzenia urzędowego spisu.

Ponadto w dniu 17 sierpnia 2015 r. w Polsce zacznie obowiązywać rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego. Nowe przepisy przewidują wyłączną jurysdykcję danego państwa dla postępowania spadkowego – istotne będzie prawo kraju, w którym było miejsce zwykłego pobytu w chwili śmierci zmarłego. Zgodnie z rozporządzeniem jednak każda osoba będzie mogła zastrzec wybór prawa państwa, którego obywatelstwo posiada, jako prawa właściwego do rozpatrzenia wszystkich spraw związanych ze spadkiem.