Odsetki po zmianach – uporządkowanie systemu naliczania odsetek w obrocie cywilnoprawnym

Celem ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych od początku było przede wszystkim przeciwdziałanie zatorom płatniczym. Cel ten jak do tej pory nie został jednak zrealizowany.

Odsetki ustawowe stosowane są we wszystkich tych przypadkach, w których strony nie ustaliły odsetek umownych bądź nie istnieje możliwość naliczania wyższych odsetek na podstawie ustawy o transakcjach handlowych (art. 359 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, dalej “k.c.”).

Nowelizacja (ustawa z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. 2015, poz. 1830) przewiduje nowe mechanizmy naliczania odsetek zarówno w obrocie między przedsiębiorcami, jak i w obrocie nieprofesjonalnym.

Do tej pory ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych przewidywała odsetki za opóźnienie w wysokości odsetek za zwłokę określanej na podstawie art. 56 § 1 Ordynacji podatkowej.

Na podstawie zmienionych przepisów opóźnienie w zapłacie należności w obrocie między przedsiębiorcami będzie wiązało się z możliwością naliczenia „odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych” w wysokości równej stopie referencyjnej NBP i ośmiu punktów procentowych. Zatem odsetki za opóźnienie będą wyższe. Stopa referencyjna NBP stanowiąca podstawę ustalenia odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych ustalana będzie 2 razy do roku.

W razie umówienia się na dłuższy niż 30 dni termin płatności, za okres po 30-stym dniu liczonych od dnia spełnienia świadczenia i doręczenia faktury lub rachunku (do dnia wymagalności) wierzyciel będzie mógł żądać – tak jak do tej pory – odsetek ustawowych. Po zmianach w przepisach Kodeksu cywilnego “odsetki ustawowe” będą jednak w takiej sytuacji należne w wysokości równej sumie stopy referencyjnej NBP i trzech punktów procentowych.

Dodatkowo w Kodeksie cywilnym wprowadzona zostanie kategoria “odsetek ustawowych za opóźnienie” dotycząca transakcji w obrocie nieprofesjonalnym. Takie odsetki będą z kolei należne w wysokości równej sumie stopy referencyjnej NBP i pięciu punktów procentowych.

Modyfikacji ulegnie również mechanizm obliczania “odsetek maksymalnych“. Zmiany w Kodeksie cywilnym zróżnicują ich wysokość w zależności od tego czy chodzi o odsetki za opóźnienie, czy odsetki wynikające z czynności prawnej: maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie wynikających z czynności prawnej nie będzie mogła w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie; maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie będzie mogła przekraczać dwukrotności odsetek ustawowych. Odsetki maksymalne wynikające z czynności prawnej będą zatem istotnie niższe od odsetek maksymalnych za opóźnienie.