Nowelizacja kpc z 4.07.2019 roku – problemy interpretacyjne

Przypomnijmy, iż przedmiotowa nowelizacja weszła w życie w dniu 7 listopada 2019 roku, i stała się od początku zarzewiem licznych problemów interpretacyjnych, na które odpowiedzi szuka SN, odpowiadając na pytania prawne sądów powszechnych. I tak:

Sąd Najwyższy wskazał, że zażalenie na postanowienie sądu pierwszej instancji co do nadania klauzuli wykonalności, wniesione po wejściu w życie ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, ma rozpoznawać sąd, który wydał zaskarżone postanowienie, w składzie trzech sędziów (uchwała SN z 26 lutego 2021 r., sygnatura akt III CZP 22/20).

W innej uchwale Sąd Najwyższy wskazał z kolei, że zażalenie na postanowienie w przedmiocie nakazania zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej osobie niewykonującej obowiązków wynikających z orzeczenia w przedmiocie kontaktów z dzieckiem przysługuje do sądu drugiej instancji (uchwała SN z 25 lutego 2021 r.,  sygn. III CZP 17/20).

Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych złożony z apelacją rozpoznaje sąd drugiej instancji – tak uznał Sąd Najwyższy w uchwale z 18 lutego 2021 r., sygnatura akt III CZP 14/20). Nie ma w tej mierze znaczenia okoliczność, że uprzednio sprawa została rozpoznana w postępowaniu upominawczym (sprawy z wps max 10 000 zł – po nowelizacji max 20 000 zł), w którym przed wejściem w życie ustawy nowelizującej doszło do wydania nakazu zapłaty – dodał SN.

W ustawie nowelizującej odstąpiono od dotychczasowego modelu podwójnej kontroli dopuszczalności apelacji. Zestawienie zmian polegających na uchyleniu art. 370 k.p.c. i nadaniu nowego brzmienia art. 371 oraz art. 373 k.p.c. prowadzi do wniosku, że czynności sprowadzające się do badania dopuszczalności apelacji, w tym kontrola uiszczenia opłaty od apelacji, zostały skoncentrowane w sądzie drugiej instancji. W tym stanie rzeczy, skoro rola sądu rozpoznającego sprawę jako pierwszego została ograniczona do zarejestrowania wpływu apelacji i czynności technicznej utrzymanie kompetencji tego sądu do rozpoznania wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych byłoby rozwiązaniem nielogicznym i nieracjonalnym w świetle celów ustawy nowelizującej.

Według ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, wniosek o przyznanie zwolnienia od kosztów sądowych należy zgłosić na piśmie lub ustnie do protokołu w sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy.  Regułę  tę należy zatem rozumieć w ten sposób, że strona może zgłosić wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych z apelacją w sądzie pierwszej instancji, jednak wniosek taki, wraz z apelacją, podlega przekazaniu w celu jego rozpoznania sądowi drugiej instancji właściwemu do kontroli dopuszczalności i merytorycznego rozstrzygnięcia apelacji.