O tzw. sędziach dublerach

O trzech sędziach (M.Muszyński, J.Wyrembak, J.Piskorski) mówi się “dublerzy”, ponieważ zajęli miejsca prawidłowo wybranych przez Sejm VII kadencji sędziów: R.Hausera, K.Ślebzaka i A.Jakubeckiego.

Początek kryzysu w TK sięgają 2015 roku, gdy w wyniku wyborów parlamentarnych doszło do zmiany władzy w Polsce….

Tytułem przypomnienia, w dniu 3 grudnia 2015 roku Trybunał Konstytucyjny orzekł, że wybór trzech z pięciu sędziów – tj. Romana Hausera, Krzysztofa Ślebzaka, Andrzeja Jakubeckiego, którzy mieli być następcami 3 sędziów kończących kadencję 6 listopada 2015 roku, był legalny, a prezydent ma obowiązek niezwłocznie przyjąć ich ślubowanie (czego nie zrobił), natomiast wybór Bronisława Sitka i Andrzeja Sokalę – w miejsce sędziów, których kadencje kończyły się w grudniu był nieprawidłowy, sygn. akt K 34/15. W dniu 9 grudnia 2015 roku TK w wyroku, sygn. akt K 35/15  stwierdził niekonstytucyjność nowelizacji ustawy o TK z 19 listopada 2015 roku. Według obu tych wyroków TK – zarówno z 3, jak i 9 grudnia – trzej sędziowie wybrani przez Sejm VII kadencji zostali wskazani zgodnie z prawem.

25 listopada 2015 r. Sejm nowej, VIII kadencji, przyjął zaproponowane przez PiS uchwały o stwierdzeniu braku mocy prawnej wyboru sędziów TK z 8 października. 2 grudnia 2015 r. Sejm wybrał zgłoszonych przez PiS: Julię Przyłębską, Piotra Pszczółkowskiego, Mariusza Muszyńskiego, Lecha Morawskiego (zasiadał w TK do śmierci 12 lipca 2017) oraz Henryka Ciocha (zasiadał w TK do śmierci 20 grudnia 2017 roku). Prezydent Andrzej Duda przyjął od nich ślubowanie grudniową nocą 2015 roku. Po śmierci sędziów Morawskiego i Ciocha, miejsca w TK zajęli “dublerzy dublerów” – Justyn Piskorski (w miejsce, które powinien zajmować Krzysztofa Ślebzak) i Jarosław Wyrembak (w miejsce Romana Hausera).

Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł w wyroku w 7 maja 2021 roku, iż w polskim Trybunale Konstytucyjnym doszło do naruszenia prawa do rzetelnego procesu sądowego wynikającego z Europejskiej Konwencji Praw Człowieka oraz naruszenia prawa do sądu ustanowionego ustawą. Tym samym przyznał rację firmie, która skarżyła się, że decyzję umarzającą jej sprawę podpisał sędzia-dubler (sprawa Xero Flor w Polsce sp. z o.o. przeciwko Polsce, sprawa 4907/18).  ETPCz orzekł, że rozstrzygnięcie sprawy przez skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego z udziałem osoby wybranej na miejsce już zajęte narusza art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (EKPC), ponieważ taki organ nie spełnia wymogu “sądu ustanowionego ustawą”.

Sąd Najwyższy w składzie siedmioosobowym, w postanowieniu  z 13 grudnia 2023 roku (sygn. akt I KZP 5/23)  stwierdził, że skład Trybunału Konstytucyjnego (TK) z udziałem osób zastępujących wcześniejszych sędziów (J.W.) nie ma skutków prawnych. Sprawa ta miała swoje źródło w precedensowym wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 20 grudnia 2022 roku (sygn. akt SK 78/21). Sąd Najwyższy, w w/w postanowieniu, uznał, że orzeczenie wydane w sprawie SK 78/21 nie jest wyrokiem, którego treść objęta jest skutkiem wyznaczonym normą art. 190 ust. 1 Konstytucji RP.

Sąd Najwyższy argumentuje, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego był nieważny, ponieważ w jego składzie uczestniczył sędzia powołany na miejsce zmarłego sędziego, który z kolei zajął miejsce wcześniej obsadzone przez inną osobę wybraną przez Sejm VII Kadencji. Tę sytuację potwierdził sam Trybunał Konstytucyjny we wcześniejszych wyrokach m.in. z 3 grudnia 2015 r. (sygn. akt K 34/15), z 9 grudnia 2015 r. (sygn. akt K 35/15) czy 9 marca 2016 r. (sygn. akt K 47/15), i z dnia 11 sierpnia 2016 r., K 39/16 oraz w postanowieniu z dnia 7 stycznia 2016 r., U 8/15.